RIMSKE KALDRME KROZ TUTNJEVAC
Starijim stanovnicima Tutnjevca ostao je u sjećanju objekat zvani Kula (on se nalazio u dvorištu srušene stare crkve (1912). Kula je srušena posle 1945. godine. Kula je pred rušenje imala 3 sprata i podrum i u njoj u tom periodu nalazila škola. I još se zna da je za vrijeme Turaka tu bio turski zatvor, i sačuvale su se mnoge legende o zatvorenim hajducima i pobijenim Turcima.
Ali pričao kuli u Tutnjevcu je već odavno ispričana i nećemo je ovdje ponavljati. Ovdje ćemo pričati o rimskim putevima kroz naš kraj. Sirmium (Sremska Mitrovica) je u rimsko doba bilo jedan od 4 glavna grada rimskog carstva. Preko Majevice je išla granica između dvije rimske provincije, Panonije i Dalmacije. Negdje oko sjeverne Semberije nalazio se grad Ad Drinum. Tadašnje dvije provincije povezivao je savremeni rimski put-kaldrma. Vjeruje se da je išao lokacijom današnjeg puta Bijeljina-Zabrdje-Koraj-Tuzla poznatijeg u narodu kao “Carski drum”. Rimski put je u međuvremenu nestao iz nepoznatog razloga. Ali o prema nekim putopisima taj put je postojao i prije oko 170 godina.
Prenosimo pisanje učitelja u Koraju Alije Ćatića iz 1901 godine koji piše:
-“Od ovog “Crkvista” povlaci se u daljinu od kakvih tri kilometra prema zapadu dosta uzana kaldrmisana cesta sve do”Zidine”kraj “Stjepanovica vode”. Narod veli za tu cestu, da je gradise “Kauri”. Recene “Zidine” leze uz hrastik Emina Begica i nesumljivo su stanci neke davnasnje gradevine, jer se jasno raspoznaju temelji zidova, a po svuda se nahode komadi otesanog kamenja(sedre).”
Rimljani su gradili standardne puteve širine od 1,5 m do 4,65m , kako već dozvoljava teren. Ovaj koji je išao našom regijom izlgeda da je bio baš tih najmanjih dimenzija.
Godine 1851. Bosnom i Hercegovinom putuje Džejms Henri Skin (James Henry Skene). Za razliku od drugih engleskih putopisaca, Skin u Bosnu ulazi iz Srbije, kod sela Rača. Iz tog razloga Skinov putopis, objavljen pod naslovom The Danubian Principalities: The Frontier Lands of the Christian and the Turk, ima veliki značaj, jer donosi opis predela
sevjeroistočne Bosne, oblasti kojom drugi engleski putnici nisu prolazili.
Na osnovu detaljnog opisa geografskih predjela i doživljaja, može se
izvesti zaključak da je Džejms Henri Skin vodio dnevnik prilikom putovanja.
Zahvaljujući tome možemo približno rekonstruisati putni pravac
kojim se navedeni putopisac kretao. Iz opisa putovanja saznajemo da je
navedenom autoru trebalo dva dana da stigne iz Bijelјine u Tuzlu.
Naime, krenuvši iz Bijelјine, Skin je prošao, kako sam navodi, samo kroz
selo Csadiavitza (Čađavica) prije nego što je, nakon šest sati jahanja,
prenoćio u jednom konačištu. Drugog dana puta, nakon odmora i
ručka u jednom hanu u “divnoj dolini” pod nazivom Tutnjevac, Skin stiže do ostataka starog,kaldrmisanog puta. Nastavivši putovanje stigli smo do puta popločanog na isti način kao putevi koje sam često viđao u Grčkoj, i koji vejrovatno potiču iz vremena
Rimlјana, ili barem iz perioda poznog carstva. Neobično je da je toliko
puno truda trebalo uložiti na izgradnju puta tako nestručno planiranog,
jer se takav putni pravac uglavnom pruža što je više moguće pravolinijski, bez obzira na nivo terena, mada video sam ih sa drevnim kolotečinama, što ukazuje da nisu samo korištene kao staze za konje i mazge.
Nakon pomena ostataka rimske komunikacije, Skin opisuje šumu
kroz koju putuje, kao i susret sa putujućom skupinom Roma, pre nego
što stigne u Gornju Tuzlu. Iz prethodno navedenog može se izvesti zaključak da se ostaci rimskog puta, koje Skin navodi, nalaze između sela
Čađavice na severu i Gornje Tuzle na jugu. Na ovom prostoru nalazi
se planina Majevica. Po mom mišljenju, Džejms Henri Skin je putovao
istim putnim pravcem kojim je 44 godine ranije prošao i Francuz Fose.
Po svemu sudeći, rimski put koji opisuje Fose identičan je sa rimskim
putem koji navodi Skin.
U relevantnoj stručnoj literaturi nema pomena ostataka rimskog puta
na planini Majevici. Razlog za to leži u činjenici da prostor sjeveroistočne
Bosne spada u jedno od poslednjih arheološki neistraženih područja
zapadnog Balkana. Na sjevernim obroncima Majevice arheološki lokaliteti iz antičkog perioda do sada su evidentirani jedino u selu Tutnjevac. U navedenom selu zabeleženo je postojanje ostataka rimskogutvrđenja i naselјa. Pored toga, u selu Tobut, na oko pola puta između Gornje Tuzle i Čađavice, pronađena je ostava sa oko 1400 primjeraka
rimskog srebrnog novca.
Ivo Bojanovski pominje ostatke puta u selu Tutnjevac. Mada, izuzev
samog pomena, Bojanovski ne daje više podataka o “tragovima puta” u
navedenom selu. Na ostatke nekog starog puta u selu Tutnjevac mogao
bi da ukazuje i lokalitet Kaldrma. Iz svega navedenog može se pretpostaviti postojanje ostataka starog, možda antičkog, puta u selu Tutnjevac. Međutim, za sada je neizvesno da li se rimski put koji navodi Skin može identifikovati sa pretpostavlјenim rimskim putem u Tutnjevcu.
D.Todorović
